Na przestrzeni wieków nadmierne spożywanie alkoholu czy zażywanie narkotyków było postrzegane w różny sposób. Wraz z rozwojem medycyny, powstawały nowe badania, które ukazywały złożoność uzależnienia i pozwalały zrozumieć jego mechanizm. Przyczyniły się również do wdrożenia nowych metod czy innowacyjnych rozwiązań z zakresu terapii uzależnień.
Spis treści
Historia terapii uzależnień
Alkohol obecny jest od wieków. Przekazy historyczne wskazują, że na dworach królów, książąt czy szlachty obecne bywały różne trunki. Pierwsze wzmianki dotyczące problemów z nadmiernym spożyciem alkoholu, pochodzą z 2 tys. lat p.n.e., wówczas w starożytnym Egipcie wprowadzono zakaz konsumpcji trunków. W starożytności i średniowieczu alkoholizm często postrzegany był jako słabość charakteru bądź wynikał z działania siły zła. W tamtych czasach leczenie obejmowało egzorcyzmy oraz wdrożenie modlitwy. W wielu kulturach osoby uzależnione były izolowane, bite i poddawane głodówkom. Wraz z upływem lat oraz rozwojem medycyny, alkoholizm zaczęto postrzegać inaczej. W XIX wieku powstały pierwsze szpitale odwykowe, a osoby uzależnione przestały być postrzegane jako słabe. Narkotyki również znane są od tysięcy lat. Stosowane były głównie do zmieniania rzeczywistości i przyjmowano je dla relaksu. Obecne były także w rytuałach religijnych na wszystkich kontynentach.
Jakie były pierwsze metody leczenia uzależnień
Do XX wieku alkoholizm nie był traktowany jako choroba, chociaż negatywne skutki spożywania alkoholu były znane już w starożytności. O nadmiernym spożyciu trunków oraz wynikających z tego konsekwencjach, jako pierwszy głośno zaczął mówić grecki mnich Agapios. W 1647 roku udokumentował skutki spowodowane regularnym spożywaniem alkoholu. Z kolei w 1960 roku amerykański lekarz czeskiego pochodzenia Elvin Morton Jellinek opublikował pracę: „Koncepcja alkoholizmu jako choroby”. W swej publikacji szczegółowo opisał proces powstawania uzależnienia i jego pogłębienia. Zjawisko to podzielił na 4 fazy. XX wiek to prawdziwy przełom w leczeniu alkoholizmu. Wprowadzono wówczas pierwsze leki wspomagające, takie jak didulfiram. Wdrożono także terapię grupową, która doprowadziła do powstania Anonimowych Alkoholików, czyli organizacji zrzeszających osoby uzależnione, gdzie nałogowcy mogli liczyć na kompleksową pomoc. XX wiek to również dostrzeżenie problemu narkomanii. W tym okresie dominowały dwa narkotyki: kodeina i morfina. Ich produkcja była oparta na surowcach importowanych. W późniejszych latach popularny stał się także haszysz i dolargan oraz leki o działaniu atropinopodobnym czy wyciągi na bazie opium leków przeciwbólowych. W niektórych kręgach popularne stało się wdychanie kleju czy lotnych rozpuszczalników.
Jakie zmiany nastąpiły na przestrzeni dziesięcioleci?
Ogromną zasługą organizacji Anonimowych Alkoholików był impuls do stworzenia całościowej koncepcji choroby alkoholowej. Za pośrednictwem modelu E. Jellinka alkoholizm został włączony przez WHO – Światową Organizację Zdrowia na listę chorób. Był to pierwszy fundament do zmiany świadomości społecznej w kwestii uzależnienia od alkoholu. Problem alkoholizmu został uregulowany, a chorobę zaczęto postrzegać jako niezawinioną. Nastąpił znaczący rozwój terapii grupowej, ponadto wdrożono psychoterapię w leczeniu uzależnień. Zmieniło się również postrzeganie choroby alkoholowej od samo podejście do alkoholików. Społeczeństwo stało się bardziej wyrozumiałe i postawa stygmatyzacji, pogardy czy potępienia, została zastąpiona empatią i troską. Powstały pierwsze specjalistyczne ośrodki leczenia uzależnień, wdrożono również specjalistyczne programy rehabilitacyjne. Dla osób uzależnionych od opiatów wprowadzono terapię metadonową, która często jest jeden skutecznym sposobem na odstawienie substancji uzależniającej.
Jaki wpływ miały i mają badania naukowe na terapie uzależnień?
Lepsze zrozumienie mechanizmów funkcjonowania mózgu pomogło poznać zależność pomiędzy przyjęciem substancji aktywnej a reakcją organizmu. Mowa tutaj głównie o systemie nagrody. W chwili spożycia substancji psychoaktywnych następuje pobudzenie układu dopaminy, który odpowiada za lepsze samopoczucie i euforię. Właśnie dlatego osoba uzależniona po spożyciu kolejnej porcji alkoholu lub narkotyków czuje się znacznie lepiej. Postępy w neurobiologii i psychologii wpłynęły również na lepsze zrozumienie mechanizmów uzależnienia. Badacze identyfikowali także geny, które zwiększają ryzyko popadania w nałóg. Badania wykazały, że ważną rolę w powstawaniu uzależnienia odgrywają neuromodulatory, neuroprzekaźniki, hormony i sieci wewnątrzkomórkowe. Odkrycia te pozwoliły na opracowanie kolejnych leków wspomagających wyjście z uzależnienia.
Jakie są najnowsze metody terapii uzależnień?
Obecnie terapia uzależnień obejmuje kompleksowe podejście do pacjenta, przy uwzględnieniu jego indywidualnych potrzeb i problemów. Proces ten obejmuje farmakologię łagodzącą skutki odstawienia substancji psychoaktywnej i wspomagającej wszystkie etapy leczenia. Dodatkowo wdrożona została terapia psychologiczna, która pozwala zrozumieć mechanizm uzależnienia, jego podłoże oraz sposoby radzenia sobie w trudnych czy kryzysowych sytuacjach. Kompleksowe leczenie obejmuje także indywidualne oraz grupowe spotkania terapeutyczne. Wraz z rozwojem technologii zostały opracowane aplikacje mobile, które pomagają w walce z uzależnieniem. To intuicyjne programy, zaprojektowane przy wsparciu merytorycznym doświadczonych lekarzy i terapeutów. Innowacyjne podejście do walki z uzależnieniem obejmuje również terapię indywidualną online, terapię grupową online czy terapię opartą na technologii wirtualnej rzeczywistości.
Nieustanne prowadzenie badań naukowych połączonych z rozwojem technologii pozwala doskonalić podejścia do terapii uzależnień. To zarówno lepsze zrozumienie problemu i jego zależności, jak i wdrażanie coraz nowszych rozwiązań, mających na celu wsparcie i pomoc w procesie leczenia.
